امروزه سکته مغزی یکی از شایعترین علل ناتوانی بشمار می ‌رود. ازآنجایی‌ که سکته مغزی می‌تواند مهارت‌های حرکتی، زبان، شناخت و عملکرد فیزیکی را به طور قابل ‌توجهی مختل کند، شناخت علائم هشداردهنده سکته مغزی و اجرای مؤثر توانبخشی سکته مغزی می‌تواند جان افراد زیادی را نجات دهد. همچنین کار با یک تیم توانبخشی حرفه‌ای ضروری است.

خبر خوب این است که مطالعات نشان می‌دهد که توانبخشی به‌موقع و مکرر می‌تواند تا حد زیادی با بهبودی بهینه برای بیماران سکته مغزی مفید باشد. یادگیری در مورد علائم می‌تواند به بیمار کمک کند که شانس بهبودی فرد را افزایش دهد. هنگامی که فرد در مسیر توانبخشی قرار می‌گیرد، احتمالاً نگرانی‌های زیادی خواهد داشت، از جمله اینکه چه نوع توانبخشی در دسترس است، چه چیزی از این فرایند انتظار داشته باشد و چگونه بهترین مرکز توانبخشی را انتخاب کند. این راهنما نگاهی گام‌ ب ه‌گام به هر مرحله از فرایند دارد تا بتواند با حمایت تیم توانبخشی خود به سمت بهبودی گام بردارد.

سکته مغزی

سکته مغزی آسیب عصبی شدید ناشی از لخته شدن خون یا پارگی عروق خون رسان در قسمت هایی از مغز است که طی این اتفاق، ارتباطات حیاطی بین مغز و عضلات قطع می شود و ممکن است بخشی از مهارتهای حرکتی فرد از بین برود.هر چه تعداد سلول های آسیب دیده بیشتر باشد آسیب مغزی شدیدتر و عوارض آن بیشتر خواهد بود.

علائم سکته مغزی

• تشنج
• سرگیجه
• سفتی گردن
• سردرد ناگهانی
• گیجی یا آشفتگی
• بی ثباتی عاطفی
• حالت تهوع و استفراغ
• تاری یا دوبینی
• ضعف یا فلج یک طرف صورت
• نا واضح صحبت کردن (dysarthria)
• از دست دادن توانایی صحبت (Aphasia)
• از دست دادن هماهنگی دست و پا (ataxia)
• از دست دادن حس چشایی، بویایی،لامسه، بینایی و شنوایی

روند درمان بیماران سکته مغزی

اقدامات اولیه درمان سکته مغزی باید در مدت زمان 60 دقیقه انجام شود. در طی آن از آزمایشات تصویربرداری، آزمایش خون و … استفاده خواهد شد. در کل این اقدامات را می‌توان در سه گزینه زیر خلاصه کرد

تثبیت علائم حیاتی

در این مرحله فاکتورهایی مانند فشار خون، وضعیت تنفس، وجود خونریزی، توانایی بلع، عملکرد قلب و دیگر علائم بالینی مور بررسی قرار می‌ گیرند.

تشخیص دقیق محل سکته و نوع آن

تشخیص نوع سکته مغزی به تعیین دوره درمان کمک می‌کند. بر اساس داده‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، حدود 87 درصد از سکته‌های مغزی، سکته‌های ایسکمیک (Ischemic Stroke) هستند. این نوع سکته به وسیله یک لخته، جریان خون را در مغز مسدود می‌کند. 13 درصد باقیمانده سکته‌ها نیز معمولاً سکته‌های هموراژیک هستند که در اثر پارگی رگ خونی در مغز ایجاد می‌شوند.
برای درمان سکته‌های مغزی ایسکمیک، مصرف داروی لخته شکنی به نام فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (tPA)، اولین قدم برای درمان است. اگر این دارو در یک دوره زمانی خاص تجویز شود، می‌تواند بسیار موثر باشد. توجه داشته باشید که برای درمان سکته‌های هموراژیک (HemorrhagicStroke)، داروها می‌توانند به کنترل خونریزی کمک کنند، اما ممکن است جراحی هم مورد نیاز باشد.
ترومبکتومی مکانیکی (Mechanical Thrombectomy) که به آن درمان اندوواسکولار (Endovascular) نیز گفته می‌شود؛ یکی از راه‌های درمان این بیماری است. در این روش یک دستگاه مخصوص از طریق رگ‌های خونی، به محل لخته شدن خون در مغز که باعث سکته مغزی شده کشیده می‌شود. این دستگاه لخته را می‌گیرد و آن را خارج می‌کند و در نهایت، جریان خون را بازیابی می‌کند. تاثیر اندوواسکولار در بهبود وضعیت بیمار بسیار زیاد است.

درمان اورژانسی سکته مغزی

• اقدامات اورژانسی درمان سکته مغزی به نوع آن بستگی دارد. مثلا اگر سکته ایسکمیک رخ داده باشد، برقراری جریان خون و رفع انسداد جزء اولویت‌ها قرار می‌گیرد. در مقابل اگر سکته هموراژیک باشد، کنترل خونریزی و قطع آن بر هر چیز دیگری مقدم است.
• در درمان‌های اورژانسی سکته مغزی از روش‌های درمانی تهاجمی (جراحی) و غیرتهاجمی (دارو درمانی) استفاده می‌شود.
• داروها از تشکیل لخته خون جلوگیری می‌کنند یا منجر به از بین بردن آنها خواهند شد.
• جراحی، استنت گذاری، ترومبکتومی (خارج کردن لخته خون) نیز از روش‌های تهاجمی درمان اورژانسی سکته مغزی به‌شمار می‌روند.

فیزیوتراپی چه کمکی به بیماران سکته مغزی می کند؟

یکی از موثرترین روش های درمانی بعد از سکته مغزی، فیزیوتراپی است. از طریق فیزیوتراپی سکته مغزی می توان عوارض سکته مغزی را کاهش داد و به بیمار کمک کرد تا زودتر شرایط مساعدی پیدا کند. یک متخصص فیزیوتراپی به واسطه دانش خود در رابطه با درمان سکته مغزی با فیزیوتراپی، کمک می کند تا فرد از نظر جسمی و حرکتی با بهبود رو به رو شود. پس از خروج از بیمارستان، اکثر افراد باید طی 3-4 روز توسط تیم متخصص توانبخشی و فیزیوتراپی برای سکته مغزی پیگیری شوند.
در فیزیوتراپی سکته مغزی، همه چیز براساس نوع سکته مغزی و شدت آن و همچنین سن بیمار، برنامه ریزی می شود. در واقع در این روش درمانی، تمرینات و ورزش ها به گونه ای در کنار هم چیده می شوند که فرد از نظر حرکتی توانایی بیشتری داشته باشد، درد او تسکین شود و عوارض ناشی از سکته مغزی نیز در او کاهش پیدا کند.
استفاده از سمت ضعیف شده نیز از دیگر مواردی است که یک متخصص فیزیوتراپی به آن تاکید می کند، اگرچه ممکن است انجام این کار در ابتدا برای بیمار دشوار باشد اما این کار می تواند بتدریج سبب تقویت این عضلات شود و به کاهش عوارض این بیماری کمک کند.گاهی سکته مغزی سبب ناتوانی حرکتی خواهد شد و این موضوع باعث شده که مفاصل دچار خشکی شده و مشکلات حرکتی شدت پیدا کنند.
به کمک فیزیوتراپی سکته مغزی می توان به مفاصل انعطاف بیشتری داد، از خشکی مفاصل جلوگیری کرد، عضلات تضعیف شده را تقویت کرد و شرایط جسمی مطلوب تری را برای بیمار به ارمغان آورد. همچنین در فیزیوتراپی بیمار یاد خواهد گرفت که چگونه از عصا و ویلچر استفاده کند و همچنین به چه شکلی راه برود و استراحت کند.
دکتر فیزیوتراپی با توجه به نیاز بیمار و شرایط بیماری وی از مدالیته های درمانی متفاوتی برای کمک به بهبود شرایط بیمار استفاده می کند.

تعداد جلسات فیزیوتراپی سکته مغزی

تعداد جلسات فیزیوتراپی بستگی به تجویز پزشک و نیز ارزیابی که فیزیوتراپیست در جلسه اول درمان برای بیمار انجام می دهد، دارد. این تصمیم گیری بر اساس عوامل زیر است:

شدت آسیب

فیزیوتراپی برای ترمیم آسیب وارد شده به بدن و بازگشت عملکرد از دست رفته است. در برخی از آسیب های خفیف 3تا 5 جلسه فیزیوتراپی کافی است. در برخی مواقع نیز تنها چند جلسه فیزیوتراپی برای دادن توصیه ها و ورزش ها برای درمان موفقیت آمیز بیماری لازم است.
هرچند در اغلب آسیب های متوسط یک دوره 10 تا 15 جلسه ای فیزیوتراپی برای درمان کافی است، به منظور کسب بهبود حداکثری و نیز کاهش قابل توجه احتمال بازگشت بیماری یا آسیب مجدد ممکن است که پس از اتمام این جلسات فیزیوتراپی نیاز باشد که بیمار هفته ای یک یا دو بار فیزیوتراپی انجام دهد و یا پس از یک دوره فیزیوتراپی، 2 تا 4 هفته بعد برای ارزیابی مجدد و گرفتن دستور ورزش های جدید به فیزیوتراپیست مراجعه کند. در نظر داشته باشید حداقل جلسات لازم برای آنکه شما بهبود قابل لمسی را متوجه شوید، 3 تا 5 جلسه فیزیوتراپی است.
در آسیب های مزمن یا شدید ممکن است که بیمار به 20 جلسه فیزیوتراپی نیاز داشت باشد.
در برخی از مشکلات نظیر بیماری های نورولوژیک نظیر سکته مغزی انجام فیزیوتراپی برای حداقل 6 ماه بعد از ضایعه ضروری است.
لازم به ذکر است که هرچه شما زودتر برای انجام فیزیوتراپی مراجعه کنید، نتیجه بهتری خواهید گرفت و سریع تر خوب خواهید شد. در اینجا تنها نکته باقی مانده این است که اگر شما یک آسیب وسیع داشته باشید و یا مشکلی داشته باشید که برای مدت زمان طولانی آن را نادیده گرفته یا درمان ناصحیح برایش انجام داده اید، ممکن است که مشکل تان هرگز به طور کامل بهبود نیابد.

میزان همکاری بیمار

فیزیوتراپی فراتر از یک راه یکطرفه است. بیمارانی که خیلی خوب با روند درمان شان همراهی می کنند، بهترین نتیجه را با کمترین تعداد جلسات فیزیوتراپی می گیرند. برای کسب نتیجه درمانی حداکثری در یک دوره فیزیوتراپی لازم است که جلسات فیزیوتراپی را به صورت منظم انجام داده و توصیه ها و ورزش هایی را که فیزیوتراپیست به شما داده است را به صورت دقیق اجرا می کنند. بعلاوه پیگیری درمان دارویی و توجه به سلامت عمومی نظیر خواب کافی، تغذیه سالم و شرایط روحی خوب، کمک شایانی به بهبود سریع تر شما با فیزیوتراپی می کنند.

میزان مهارت و تجربه فیزیوتراپیست

بدن انسان یک ساختار پیچیده است. در بیماری های مزمن، مشکلات همراه ایجاد شده ممکن است که منشا بیماری اصلی را مخفی سازد و ممکن است منجر به انحراف مسیر درمانی صحیح گردد. وجود یک تیم درمانی با تجربه و دانش در چنین مواقعی حیاتی است.

ایجاد تعادل و تقویت عضلات بعد از سکته مغزی

سکته در یک طرف از مغز، روی طرف مقابل بدن اثرگذار است. در این حالت یک طرف از بدن به اندازه طرف مقابل هماهنگی ندارد و میتواند راه رفتن، تعادل و هماهنگی بدن را مختل کند. تمرینات مداوم راه درمان این اختلال هستند. تمرینات مداوم موجب اتصالات جدید عصبی میشود که در نتیجه تعادل شما بیششتر خواهد شد. نکته اصلی در این روند درمانی تکرار و تمرین حرکات درست است که به همین دلیل بهتر است این تمرینات زیر نظر فرد متخصص انجام شود.
نقش کاردرمانی در مسیر بهبودی بعد از سکته مغزی و بهبود توانایی هایی همچون بهبود تعادل ، تقویت عضلات و کاهش مشکلات حرکتی کمک بسیار چشمگیر است. زیرا هدف از کاردرمانی سکته مغزی بهبود توانایی های حسی و حرکتی است که این روند از طریق بازآموزی مجدد سیستم مغزی و کمک به توانایی سیستم عصبی آنها برای کنترل مجدد عضلات انجام می گیرد. کاردرمانی در این موارد به شرایط فردی و همچنین میزان عوارضی که فرد را درگیر کرده است وابسته است.

تجهیزات توانبخشی سکته مغزی

دستگاه‌های کمک حرکتی دستگاه‌هایی هستند که از تحرک کاربر پشتیبانی می‌کنند و به او کمک می‌کنند حرکت کند. این دستگاه‌ها شامل واکر، عصا، ویلچر و حتی ارتز هستند. آنها ممکن است به افزایش استقلال، کاهش ناتوانی و کاهش سرعت از دست رفتن عملکردهای خاص کمک کنند.

واکر چرخدار

واکر دارای چرخ (رولینگ واکر) با ایجاد تعادل و حمایت از ماهیچه‌های پا به تحرک کمک می‌کند. برای حرکت رو به جلو، با بازوهای خود نیرو وارد کنید و در مسیر دلخواه، قدم بردارید. واکر یک وسیله حرکتی عالی برای افرادی است که به طور کامل بی‌حرکت نیستند. با این حال، هنگام استفاده از واکر، بدن به جای مچ پا از باسن برای حفظ تعادل استفاده می‌کند. این به طور ناخواسته منجر به کاهش نوسان مچ پا می‌شود که درنهایت منجر به کاهش قدرت و انعطاف‌پذیری مچ پا و کاهش تحرک می‌شود.

عصا

عصا برای ثابت نگه داشتن بدن حین حرکت استفاده می‌شود که به بهبود تعادل و کاهش خطر افتادن کمک می‌کند. عصای چهارچرخ بهترین گزینه برای افرادی است که به کمی حمایت نیاز دارند. عصای چهار چرخ حمایت بیشتری از شما می‌کند و حفظ تعادل را بهبود می‌بخشد.

ویلچر

اگر به طور کامل بی‌ حرکت هستید یا به راحتی خسته می‌شوید، ویلچرها وسایل حرکتی عالی هستند. مهمترین چیز این است که اطمینان حاصل کنید صندلی چرخدار به طور ویژه برای نیازها و محیط شما طراحی شده است. راحتی فردی که از ویلچر استفاده می‌کند بسیار مهم است زیرا تناسب ضعیف می‌تواند منجر به ناراحتی شود. بنابراین، همیشه با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید تا ویلچری تهیه کنید که نیازهای خاص شما را برآورده می‌کند.

ارتز

ارتز یک وسیله پوشیدنی است که برای حمایت از مفصل یا قسمتی از بدن ساخته می‌شود. به طور معمول برای ارائه پایداری، محافظت و پشتیبانی به کاربر استفاده می‌شود. ارتز بسته به ناحیه‌ای از بدن که پوشیده می‌شود متفاوت است و می‌تواند به صورت سفارشی ساخته شود. ارتزهای مچ پا به طور معمول برای افرادی که پس از سکته بهبود می ‌یابند تجویز می‌شود.

تغذیه بیماران سکته مغزی در منزل

1. رژیم غذایی متنوع و ترکیبی شامل مقدار کافی از مواد غذایی مختلف مانند میوه‌، سبزیجات، غلات کامل، ماهی، گوشت سفید، ماست و محصولات لبنی، تخم مرغ و مواد چربی سالم مانند روغن زیتون و آجیل
2. محدودیت مصرف نمک
3. کنترل میزان چربی و کلسترول و پرهیز از چربی‌های ناسالم
4. مصرف مقدار کافی فیبر
5. محدودیت مصرف قند و شکر
6. مصرف آب و مایعات کافی

راه رفتن پس از سکته مغزی

قطعا ایجاد بهبودی در راه رفتن یکی از اهداف اصلی توان‌ بخشی پس از بروز سکته مغزی است. دستگاه‌های روباتیک (که برای حرکت و انجام برخی وظایف به‌طور خودکار برنامه‌ریزی شده‌اند) و دستگاه‌های مکانیکال دارای الکتریسیته (الکترومکانیکال) ابداع شده‌اند تا در بهبود راه رفتن (طرز راه رفتن) به بیماران کمک کنند.

ورم دست و پا بعد از سکته مغزی

ورم اندام ها در سکته مغزی می تواند به دلیل مشکلات خود سکته مغزی و یا به دلیل بیماری های باشد که افراد قبل از سکته مغزی داشته اند و در دوران سکته مغزی به دلیل ناتوانی های سکته مغزی تشدید شده است، دلایل اصلی تورم اندام ها در سکته مغزی شامل موارد زیر می باشد:

• بی حرکتی طولانی مدت اندام ها و عدم گردش خون در اندام ها به دلیل بی حرکتی
• خشکی مفاصل و عضلات و عدم خونرسانی مناسب
• داشتن مشکلات کلیوی
• مشکلات قلبی و عروقی و عدم گردش خون در اندام های مبتلا به سکته مغزی
• در رفتگی و نیمه در رفتگی در مفاصل اندام ها
• انجام ندادن تمرینات توانبخشی سکته مغزی
• استفاده نکردن از سمت درگیر سکته مغزی در انجام کارهای روزمره
• ضربه خوردن به اندام ها و یا خوابیدن مداوم به سمت اندام های درگیر سکته مغزی
• عدم دریافت ماساژ های درمان ماساژ درمانی در سکته مغزی
• با توجه به اینکه بی حرکتی اصلی ترین دلیل ورم در اندام ها بعد از سکته مغزی می باشد، از این رو حرکت اندام ها و انجام تمرینات سکته مغزی در الویت می باشد.